ธรรมะจากพระสูตร Dhamma from Sutta

สัมโพธิสูตร ว่าด้วยเหตุเจริญแห่งโพธิปักขิยธรรม


กลุ่มไตรปิฎกสิกขา



[๒๐๕] ข้าพเจ้าสดับมาแล้วอย่างนี้
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน
อารามของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี ใกล้กรุงสาวัตถี ณ ที่นั้นแล
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเรียกภิกษุทั้งหลายว่า ภิกษุทั้งหลาย
ภิกษุเหล่านั้นทูลรับพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้วว่า พระเจ้าข้า
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถามว่า ภิกษุทั้งหลาย
ถ้าพวกอัญญเดียรถีย์ปริพาชกพึงถามอย่างนี้ว่า
ภิกษุทั้งหลาย อะไรเป็นเหตุให้ธรรมอันเป็นฝักฝ่ายแห่งธรรมเครื่องตรัสรู้เจริญ
เธอทั้งหลายถูกถามอย่างนี้แล้ว พึงพยากรณ์แก่
อัญญเดียรถีย์ปริพาชกเหล่านั้นว่าอย่างไร
ภิกษุเหล่านั้นกราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ
ธรรมของข้าพระองค์ทั้งหลายมีพระผู้มีพระภาคเจ้าเป็นมูล
มีพระผู้มีพระภาคเจ้าเป็นผู้นำ มีพระผู้มีพระภาคเจ้าเป็นที่พึ่งอาศัย
ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ขอประทานพระวโรกาส
ขอพระผู้มีพระภาคเจ้าจงอธิบายเนื้อความแห่งภาษิตนี้ให้แจ่มแจ้งด้วยเถิด
ภิกษุทั้งหลายได้ฟังจากพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้ว จักทรงจำไว้


พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย
ถ้าเช่นนั้น เธอทั้งหลายจงฟัง จงใส่ใจให้ดี เราจักกล่าว
ภิกษุเหล่านั้นทูลรับพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้ว
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย
ถ้าพวกอัญญเดียรถีย์ปริพาชกพึงถามอย่างนี้ว่า อาวุโสทั้งหลาย
อะไรเป็นเหตุให้ธรรมอันเป็นฝักฝ่ายแห่งธรรมเครื่องตรัสรู้เจริญ
เธอทั้งหลายถูกถามอย่างนี้แล้ว
พึงพยากรณ์แก่อัญญเดียรถีย์ปริพาชกเหล่านั้นอย่างนี้ว่า
อาวุโสทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นผู้มีมิตร มีสหายดี มีเพื่อนดี
อาวุโสทั้งหลาย นี้เป็นเหตุข้อที่ ๑
ให้ธรรมอันเป็นฝักฝ่ายแห่งธรรมเครื่องตรัสรู้เจริญ.


อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้มีศีล สำรวมระวังในปาติโมกข์
ถึงพร้อมด้วยอาจาระและโคจรอยู่ มีปกติเห็นภัยในโทษเพียงเล็กน้อย
สมาทานศึกษาอยู่ในสิกขาบททั้งหลาย
อาวุโสทั้งหลาย นี้เป็นเหตุข้อที่ ๒
ให้ธรรมอันเป็นฝักฝ่ายแห่งธรรมเครื่องตรัสรู้เจริญ.


อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้ได้ตามความปรารถนา ได้โดยไม่ยาก
ได้โดยไม่ลำบาก ซึ่งกถาเห็นปานนี้อันเป็นไปเพื่อขัดเกลากิเลส
เป็นที่สบายในการเปิดจิต คือ อัปปิจฉกถา สันตุฏฐิกถา ปวิเวกกถา
อสังสัคคกถา วิริยารัมภกถา สีลกถา สมาธิกถา ปัญญากถา
วิมุตติกถา วิมุตติญาณทัสสนกถา อาวุโสทั้งหลาย นี้เป็นเหตุข้อที่ ๓
ให้ธรรมอันเป็นฝักฝ่ายแห่งธรรมเครื่องตรัสรู้เจริญ.


อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้ปรารภความเพียรเพื่อละอกุศลธรรม
เพื่อความถึงพร้อมแห่งกุศลธรรม เป็นผู้มีกำลัง มีความบากบั่นมั่นคง
ไม่ทอดทิ้งธุระในกุศลธรรม อาวุโสทั้งหลาย นี้เป็นเหตุข้อที่ ๔
ให้ธรรมอันเป็นฝักฝ่ายแห่งธรรมเครื่องตรัสรู้เจริญ.


อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้มีปัญญา ประกอบด้วยปัญญา
พิจารณาเห็นความเกิดและความดับ เป็นอริยะ

ชำแรกกิเลสให้ถึงความสิ้นทุกข์โดยชอบ
อาวุโสทั้งหลาย นี้เป็นเหตุข้อที่ ๕
ให้ธรรมอันเป็นฝักฝ่ายแห่งธรรมเครื่องตรัสรู้เจริญ.


ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้มีมิตรดี มีสหายดี มีเพื่อนดี พึงหวังได้ข้อนี้คือ
ตนจักเป็นผู้มีศีล จักสำรวมระวังในปาติโมกข์
ถึงพร้อมด้วยอาจาระและโคจร มีปกติเห็นภัยในโทษเพียงเล็กน้อย
สมาทานศึกษาอยู่ในสิกขาบททั้งหลาย
ภิกษุผู้มีมิตรดี มีเพื่อนดี พึงหวังได้ข้อนี้คือ
จักเป็นผู้ได้ตามความปรารถนา ได้โดยไม่ยาก ได้โดยไม่ลำบาก
ซึ่งกถาเห็นปานนี้อันเป็นไปเพื่อขัดเกลากิเลส เป็นที่สบายในการเปิดจิต
คือ อัปปิจฉกถา สันตุฏฐิกถา ปวิเวกกถา อสังสัคคกถา วิริยารัมภกถา
สีลกถา สมาธิกถา ปัญญากถา วิมุตติกถา วิมุตติญาณทัสสนกถา
ภิกษุผู้มีมิตรดี มีสหายดี มีเพื่อนดี พึงหวังได้ข้อนี้คือ
จักเป็นผู้ปรารภความเพียรเพื่อละอกุศลธรรม
เพื่อความถึงพร้อมแห่งกุศลธรรม
เป็นผู้มีกำลัง มีความบากบั่นมั่นคง ไม่ทอดธุระในกุศลธรรม
ภิกษุผู้มีมิตรดี มีสหายดี มีเพื่อนดี พึงหวังได้ข้อนี้คือ จักเป็นผู้มีปัญญา
ประกอบด้วยปัญญาพิจารณาเห็นความเกิดและความดับ
เป็นอริยะ ชำแรกกิเลส ให้ถึงความสิ้นทุกข์โดยชอบ.


ภิกษุทั้งหลาย ก็แหละภิกษุนั้นตั้งอยู่ในธรรม ๕ ประการนี้แล้ว
พึงเจริญธรรม ๔ ประการให้ยิ่งขึ้นไป คือ พึงเจริญอสุภะเพื่อละราคะ
พึงเจริญเมตตาเพื่อละความพยาบาท พึงเจริญอานาปานสติเพื่อตัดวิตก
พึงเจริญอนิจจสัญญาเพื่อถอนอัสมิมานะ
ภิกษุทั้งหลาย อนัตตสัญญาย่อมปรากฏแก่ภิกษุผู้ได้อนิจจสัญญา
ภิกษุผู้ที่ได้อนัตตสัญญาย่อมบรรลุนิพพาน
อันถอนเสียได้ซึ่งอัสมิมานะในปัจจุบันทีเดียว.


สัมโพธิสูตร จบ



(สัมโพธิสูตร พระสุตตันตปิฎก อังคุตรนิกาย สัตตก-อัฏฐก-นวกนิบาต
พระไตรปิฎกและอรรถกถาแปล ฉบับมหามกุฏราชวิทยาลัย เล่มที่ ๓๗)



แบ่งปันบทความนี้ให้เพื่อนๆ
Facebook! Twitter! Del.icio.us! Free and Open Source Software News Google! Live! Joomla Free PHP