ธรรมะจากพระสูตร Dhamma from Sutta

ปฐมอปุตตกสูตร ว่าด้วยสมบัติอันไม่มีบุตรสืบทอด

กลุ่มไตรปิฎกสิกขา

[๓๘๖] สาวัตถีนิทาน (เรื่องเกิดขึ้นที่กรุงสาวัตถี)


ครั้งนั้น พระเจ้าปเสนทิโกศลเสด็จเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าถึงที่ประทับ
ในเวลาแต่กลางวัน ถวายบังคมแล้ว ประทับนั่ง ณ ที่ควรข้างหนึ่ง.


พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสกะพระเจ้าปเสนทิโกศลผู้ประทับนั่ง ณ ที่ควรข้างหนึ่งแล้วว่า
เชิญเถิดมหาบพิตร พระองค์เสด็จจากไหน มาแต่กลางวัน.


พระเจ้าปเสนทิโกศลทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ คฤหบดีผู้เป็นเศรษฐีในกรุงสาวัตถีนี้
ถึงแก่กรรมแล้ว ข้าพระองค์ให้ขนทรัพย์สมบัติอันไม่มีบุตรรับมรดกนั้นมาไว้ในพระราชวัง
แล้วจึงเสด็จมาเฝ้า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ เฉพาะเงินเท่านั้นมี ๘,๐๐๐,๐๐๐
ส่วนเครื่องเงินไม่ต้องพูดถึง ก็แต่คฤหบดีผู้เป็นเศรษฐีนั้น
ได้บริโภคอาหารเห็นปานนี้คือ บริโภคปลายข้าวกับน้ำผักดอง
ได้ใช้ผ้าเครื่องนุ่งห่มเห็นปานนี้คือ นุ่งห่มผ้าเนื้อหยาบที่เป็นผ้า ๓ ชิ้นเย็บติดกัน
ได้ใช้ยานพาหนะเห็นปานนี้คือ ใช้รถเก่า ๆ กั้นร่มทำด้วยใบไม้.


[๓๘๗] พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า มหาบพิตร ข้อนี้เป็นอย่างนั้น
มหาบพิตร ข้อนี้เป็นอย่างนั้น
อสัตบุรุษได้โภคะมากมายแล้ว ไม่ทำตนให้ได้รับความสุขสำราญ
ไม่ทำมารดาและบิดาให้ได้รับความสุขสำราญ
ไม่ทำบุตรและภรรยาให้ได้รับความสุขสำราญ
ไม่ทำทาสกรรมกรให้ได้รับความสุขสำราญ
ไม่ทำมิตรเละอำมาตย์ให้ได้รับความสุขสำราญ
ไม่ทำทักษิณาอันมีผลในเบื้องบน มีผลอันดี มีวิบากเป็นสุข
เป็นไปเพื่อสวรรค์ไว้ในสมณพราหมณ์ทั้งหลาย
โภคะเหล่านั้นของเขาที่มิได้ใช้สอยโดยชอบอย่างนี้
พระราชาทั้งหลายริบไปบ้าง โจรทั้งหลายปล้นไปบ้าง ไฟไหม้เสียบ้าง
น้ำพัดไปเสียบ้าง ทายาททั้งหลายผู้ไม่เป็นที่รักเอาไปบ้าง.
มหาบพิตร เมื่อเป็นเช่นนี้ โภคะที่มิได้ใช้สอยโดยชอบของเขาเหล่านั้น
ย่อมหมดสิ้นไปเปล่า โดยไม่มีการใช้สอย.


มหาบพิตร ในถิ่นของอมนุษย์ มีสระโบกขรณีซึ่งมีน้ำใสเย็นจืดสนิท
ใสสะอาด มีท่าดี น่ารื่นรมย์ น้ำนั้นคนไม่ได้ตักเอาไปเลย ไม่ได้ดื่ม
ไม่ได้อาบ หรือไม่ได้ทำตามที่ต้องการ
มหาบพิตร เมื่อเป็นเช่นนี้ น้ำที่มิได้ใช้สอยโดยชอบนั้น
พึงสิ้นไปเปล่าโดยไม่มีการใช้สอย แม้ฉันใด
มหาบพิตร อสัตบุรุษได้โภคะมากมายแล้ว ไม่ทำตนให้ได้รับความสุขสำราญ ฯลฯ
มหาบพิตร เมื่อเป็นเช่นนี้ โภคะที่มิได้ใช้สอยโดยชอบของเขาเหล่านั้น
ย่อมหมดสิ้นไปเปล่าโดยไม่มีการใช้สอย ฉันนั้นเหมือนกัน.


[๓๘๘] มหาบพิตร ส่วนสัตบุรุษได้โภคะมากมายแล้ว
ย่อมทำตนให้ได้รับความสุขสำราญ
ย่อมทำมารดาและบิดาให้ได้รับความสุขสำราญ
ย่อมทำบุตรและภรรยาให้ได้รับความสุขสำราญ
ย่อมทำทาสกรรมกรให้ได้รับความสุขสำราญ
ย่อมทำมิตรและสหายให้ได้รับความสุขสำราญ
ย่อมตั้งทักษิณาอันมีผลในเบื้องบน มีวิบากเป็นสุข
เป็นไปเพื่อสวรรค์ไว้ในสมณพราหมณ์ทั้งหลาย
โภคะเหล่านั้นของเขาได้ใช้สอยโดยชอบอยู่อย่างนี้
พระราชาทั้งหลายก็ริบไปไม่ได้ โจรทั้งหลายก็ปล้นไปไม่ได้ ไฟก็ไหม้ไม่ได้
น้ำก็พัดไปไม่ได้ ทายาททั้งหลายผู้ไม่เป็นที่รักก็เอาไปไม่ได้
มหาบพิตร เมื่อเป็นเช่นนี้ โภคะเหล่านั้นของเขาที่ใช้สอยอยู่โดยชอบ
ย่อมมีการใช้สอย ไม่หมดสิ้นไปเปล่า.


มหาบพิตร ในที่ไม่ไกลจากหมู่บ้านหรือนิคม มีสระโบกขรณีซึ่งมีน้ำใสเย็นจืดสนิท
ใสสะอาด มีท่าดี น่ารื่นรมย์ น้ำนั้นคนตักไปบ้าง ดื่มบ้าง
อาบบ้าง ทำตามที่ต้องการบ้าง
มหาบพิตร เมื่อเป็นเช่นนี้ น้ำที่ใช้สอยอยู่โดยชอบนั้น
ชื่อว่ามีการบริโภคใช้สอย ไม่สิ้นไปเปล่า แม้ฉันใด
มหาบพิตร สัตบุรุษได้โภคะมากมายแล้ว ย่อมทำตนให้ได้รับความสุขสำราญ ฯลฯ
เมื่อเป็นเช่นนี้ โภคะที่ใช้สอยอยู่โดยชอบของเขาเหล่านั้น
ย่อมมีการใช้สอย ไม่สิ้นไปเปล่า ฉันนั้นเหมือนกัน.


[๓๘๙] พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้พระสุคตศาสดา ครั้นตรัสไวยากรณ์นี้จบลงแล้ว
จึงได้ตรัสคาถาต่อไปอีกว่า


น้ำในถิ่นของอมนุษย์ ที่คนไม่ได้ใช้สอย ย่อมเหือดแห้งไป ฉันใด
คนที่น่ารังเกียจได้ทรัพย์แล้ว ไม่บริโภคด้วยตนเอง ไม่ให้คนอื่นใช้
ก็สูญเปล่า ฉันนั้น.


ส่วนวิญญูชนผู้มีปัญญา ได้โภคะแล้ว ย่อมใช้สอยและทำกิจ
เขาเป็นคนอาจหาญ เลี้ยงดูหมู่ญาติ ไม่ถูกติเตียน
ย่อมเข้าถึงแดนสวรรค์.


ปฐมอปุตตกสูตร จบ



(ปฐมอปุตตกสูตร พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค
พระไตรปิฎกและอรรถกถาแปล ฉบับมหามกุฏราชวิทยาลัย เล่มที่ ๒๔)

---

แบ่งปันบทความนี้ให้เพื่อนๆ